Άνθρωποι, μηχανές, robots και δεξιότητες
Σε μία εποχή που η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία, οι αλλαγές στο πώς ζούμε την καθημερινότητά μας ή στο πώς εργαζόμαστε είναι αναπόφευκτες. Παρόλο που αυτές οι αλλαγές όμως, είναι κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ευπρόσδεκτες στην καθημερινότητα μας, ο ενθουσιασμός μετριάζεται αισθητά, όταν οι αλλαγές αυτές αφορούν τον κλάδο της εργασίας.
Ο αυτοματισμός, που οι νέες τεχνολογίες ήδη έχουν ξεκινήσει να προσφέρουν, θα αλλάξουν τον τρόπο εργασίας και θα καταργήσουν παλαιότερα εργασιακά μοντέλα. Οι αλλαγές σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό παραδοσιακών και μη επαγγελμάτων, έχει δημιουργήσει ήδη αρκετή δυσαρέσκεια και ανασφάλεια για το εργασιακό μέλλον.
Αλλάζουν όλα γύρω μας…
Σύμφωνα με μια πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα, που διεξήγαγε ο CEDEFOP, ευρωπαϊκός οργανισμός για την ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης, διαπιστώθηκε πως το 43% των ενηλίκων Ευρωπαίων εργαζομένων παρατήρησαν σημαντικές αλλαγές στην καθημερινή εργασία τους. Αντίστοιχα ένα 47% των εργαζομένων παρατήρησε συντριπτικές αλλαγές στις μεθόδους ή στις πρακτικές της εργασίας τους.
Οι διαφοροποιήσεις όπως είναι λογικό, εμφανίστηκαν πιο έντονα σε κλάδους όπως αυτός των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας και λιγότερο σε κλάδους όπως αυτοί του τουρισμού και της εστίασης.
Υποκατάσταση, Μετασχηματισμός, Δημιουργία
Ίσως το πιο σημαντικό που πρέπει να τονιστεί, είναι ο τρόπος με τον οποίο συντελούνται αυτές οι αλλαγές. Όταν αναφερόμαστε στο πως οι νέες τεχνολογίες και ο αυτοματισμός αλλάζουν τις θέσεις εργασίας, συνήθως εννοούμε πως η τεχνολογία είτε υποκαθιστά, είτε μετασχηματίζει, είτε δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.
Υποκατάσταση
Η υποκατάσταση είναι αυτή η οποία προκαλεί και τον μεγαλύτερο προβληματισμό, και ενδεχόμενα να προκαλέσει μια πόλωση στην αγορά εργασίας, μεταξύ των εξειδικευμένων και των λιγότερο καταρτισμένων ατόμων.
Μετασχηματισμός
Ωστόσο, τα κριτήρια με τα οποία προσπαθούμε να προβλέψουμε τις αλλαγές στην εργασία, δεν είναι σταθερά. Μια απώλεια θέσης εργασίας δημιουργεί μια άλλη, νέα σε απαιτήσεις και τεχνικές, τις περισσότερες φορές.
Δημιουργία
Η αλλαγή, είναι και αυτή που έχει και το πιο θετικό πρόσημο στο μέλλον της απασχόλησης. Με την τεχνολογική πρόοδο, δημιουργούνται πολλές θέσεις εργασίας σε κλάδους αιχμής, και αλλάζουν οι εργασιακές συνθήκες προς το καλύτερο.
Η υποκατάσταση, είναι αυτή που ανησυχεί περισσότερο τους εργαζομένους, και ειδικά αυτούς που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες. Οι φόβοι για την αντικατάσταση του εργατικού δυναμικού από μηχανές δεν είναι καινοφανείς, αλλά μέχρι τώρα οι τεχνολογικές αλλαγές είχαν αποδεδειγμένα θετικό πρόσημο στην εξέλιξη της εργασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού είναι η αγροτική παραγωγή με την έλευση των αγροτικών μηχανημάτων. Ποιος ξεχνά άλλωστε τον Τόμας Μάλθους, που απαισιόδοξα προέβλεπε ότι η αύξηση του πληθυσμού και του προσδόκιμου ζωής θα είχε καταστροφικά αποτελέσματα! Φυσικά η βιομηχανική επανάσταση τον διέψευσε, καθώς η τιμή των ειδών διατροφής έπεσε χαρακτηριστικά και νέες θέσεις παραγωγής πλούτου δημιουργήθηκαν, ενισχύοντας την μεσαία τάξη στην Ευρώπη.
Βέβαια, οι αλλαγές που είναι προ των πυλών, διαφέρουν κατά πολύ με αυτές του παρελθόντος. Οι εξελίξεις στην ανταλλαγή Μαζικών Δεδομένων (Big Data),η Νανοτεχνολογία καθώς και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet Of Things), αλλάζουν τόσο τα εργασιακά μοντέλα, όσο και τα μοντέλα πώλησης προϊόντων και παροχής υπηρεσιών.
Μηχανές ή άνθρωπος;
Η υποκατάσταση δεν είναι μονόδρομος, αφού τόσο κατά το μετασχηματισμό αλλά και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, οι εργασιακές συνθήκες μπορεί να αλλάξουν προς το καλύτερο. Ο μετασχηματισμός της εργασίας ενός ανθρώπου μπορεί να είναι και θετικός:
Με τη μεταφορά ενός εργαζομένου από ένα πόστο με μεγάλη επικινδυνότητα (χειρισμός επικίνδυνων υλικών), στη θέση του χειριστή ενός ρομπότ που θα κάνει πλέον αυτή την ανθυγιεινή εργασία, έχουμε μια αντικατάσταση. Παράλληλα με το μετασχηματισμό, έχουμε και τη δημιουργία τουλάχιστον μιας νέας θέσης εργασίας. Αυτής του χειρισμού ή προγραμματισμού και μετασχηματισμού του, ή ακόμη και αυτών που κατασκευάζει ή συντηρεί το ρομπότ.
Το κυριότερο πρόβλημα λοιπόν που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, είναι η έλλειψη δεξιοτήτων και το τεχνολογικό χάσμα που δημιουργείται από την αδυναμία να παρακολουθήσουμε και να προσαρμοστούμε στις ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές. Η έλλειψη δεξιοτήτων και η αδυναμία σωστής εκπαίδευσης των εργαζομένων για την απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων (πχ ξένες γλώσσες, χρήση Η/Υ και λογισμικού κλπ) που θα πλαισιώσουν την εργασία τους, είναι αυτό που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα.
Το μέλλον της εργασίας
Οι τεχνολογικές δεξιότητες φυσικά δεν είναι πανάκεια. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που με τον κατάλληλο χειρισμό και τη δύναμη της ανθρώπινης σκέψης μπορούν να αξιοποιήσουν την ταχύτητα και την ακρίβεια των τεχνολογικών εργαλείων. Άλλωστε δεν είναι κρυφό ότι οι μηχανές είναι γρήγορες, απόλυτα ακριβείς, αποτελεσματικές μα και ταυτόχρονα ανόητες. Από την άλλη οι άνθρωποι είναι αργοί, ελλιπείς σε ακρίβεια, πολλές φορές αναποτελεσματικοί αλλά ταυτόχρονα πανέξυπνοι. Συνεπώς η συνεργασία ανάμεσα σε αυτές τις δύο μεριές πολύ απλά φέρνει την τελειότητα.
Οι εξελίξεις της τεχνολογίας που έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν τον κόσμο εδώ και δεκαετίες, δεν είναι εφικτό, ούτε άλλωστε και επιθυμητό να αποφευχθούν. Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι αυτός που θα πρέπει να αποφασίσει πόσο, και με ποιόν τρόπο θα συνυπάρξουν άνθρωποι και “μηχανές”.
Με τη σωστή εκπαίδευση και την ορθή προετοιμασία η ανθρωπότητα θα γνωρίσει πρωτόγνωρες αλλαγές με το λιγότερο δυνατό κόστος!
Ε.Λ. & Α.Π.
